Het verdwenen kasteel van Middelburg

Middelburg is één van de zogenaamde "gestichte steden" die als het ware uit het niets, volgens een rechthoekig stratenpatroon, werden opgebouwd.  Middelburg had alles wat een stad uit die tijd moest hebben: een kerk, gasthuis, klooster, jaarmarkt...  Het had zelfs een kanaal dat de stad met de Lieve (kanaal Damme - Gent) verbond en een verbinding met de zee via het Lapscheurse Gat (naar Sluis).  Bij zo'n stad hoorde ook een kasteel, en dat kasteel werd een uiting van de macht van de oprichter van de stad: Pieter Bladelin, die het in 1448 liet bouwen aan de rand van de toenmalig stad.  Pieter Bladelin was in die periode één van de machtigste personen; hij was o.a. raadsheer van de Boergondische heersers en schatbewaarder van de Orde van het Gulden Vlies.  Het graafschap Middelburg was vroeger veel groter dan de huidige gemeentegrenzen aangeven; het liep een deel door op huidig Nederlands gebied en in het zuidoosten liep het eigendom van de heer van Middelburg door tot aan de poorten van het kasteel van Moerkerke en tot net voor de kapel van Vivenkapelle (waar nu het neogotisch complex staat).  Gedurende de eerste 100 jaar van haar bestaan, beleefde de stad gouden tijden.

In de loop van de jaren zouden stad en kasteel verscheidene malen belegerd en veroverd worden.  In 1488 krijgt het kasteel een eerste aanval te verduren, waarna het hersteld wordt.  Met de geuzenplunderingen van 1572 begint het voor stad en kasteel bergaf te gaan: de 80-jarige oorlog (1568-1648) brengt de jonge stad in de frontlinie van de gevechten tussen de Noordelijke Nederlanden en de Spanjaarden.  Stad en kasteel werden in het begin van de 17e eeuw aan de toenmalige eisen m.b.t. gevechtsvoering aangepast, om aan vooral aan moderne vuurwapens te kunnen weerstaan.  Tijdens de godsdienstoorlogen en later tijdens de Spaanse successieoorlog (begin 18e eeuw) heeft het kasteel vele aanvallen moeten doorstaan.  Kort daarna verdwijnt wat nog restte van het kasteel.

Het kasteeldomein zelf bestond, zoals dat bij de meeste kastelen het geval is, uit twee delen: een opperhof (het eigenlijke kasteel) en een neerhof.  Het geheel was door een gracht en wal omgeven.  Opper- en neerhof zelf werden door nog een extra gracht van elkaar gescheiden; via een brug was toegang tot het kasteel mogelijk.  Het imposante kasteel zelf was zo'n 48 meter breed en werd beschermd door ronde hoektorens.  Het kasteel werd bij de bouw opgevat als een residentiële woning met een hoge statuswaarde, maar door de oorlogsactiviteiten die zich later in de streek ontplooiden, kreeg het een militaire functie.  Qua uitzicht wordt het vergeleken met het kasteel van Bodiam (UK). 

Sinds 2001 wordt de kasteelsite onderzocht, met opgravingen in 2002, 2003 en 2004 en wordt voorgesteld als beschermd archeologisch monument.  Wie een kijkje wil nemen, is er echter aan voor zijn moeite, want de plaats waar het kasteel zich bevond (lokaal de "punse" genoemd), is nu voor een deel ingenomen door een nieuwbouwwijk.  De "punse" zelf was eigenlijk een restant van de slotgracht.  Hieronder een aantal foto's van de restanten die in de ondergrond werden teruggevonden.  Meer informatie over het kasteel van Middelburg en de opgravingen.