Damse Vaart (Napoleonkanaal of Vaart Brugge-Sluis)

Damme is in de middeleeuwen groot geworden door haar verbinding met de zee, maar dat was niet via de Damse Vaart, zoals wel eens wordt gedacht.  Toch is het misverstand niet zo gek want de vaart volgt wel in grote lijnen het traject van het oude Zwin.

De Damse Vaart werd op bevel van Napoleon gegraven (vanaf 1810), vandaar ook de alternatieve benaming "Napoleonkanaal".  Deze graafwerken werden nota bene uitgevoerd door Spaanse krijgsgevangen, "afstammelingen" van de heren die niet zo lang voordien de scepter zwaaiden in de Nederlanden.  Het kanaal moest deel uitmaken van een netwerk van kanalen langsheen de kust die een snelle bevoorrading van de Franse soldaten moest mogelijk maken en tegelijk vermeed Napoleon daarmee de confrontatie met de machtige Engelse marine.  De Damse Vaart zelf zou Brugge met de Schelde moeten verbinden, maar zo ver is het nooit gekomen.  Napoleon verloor de strijd en het kanaal is nooit afgewerkt geraakt.  Het laatste stukje tussen Hoeke en Sluis werd pas in 1856 uitgegraven.  Ondertussen was het kwaad al geschied: Napoleon had het kanaal dwars door Damme laten trekken met als gevolg dat een groot deel van de stad werd afgebroken, onder andere de Korenmarkt en vele statige herenhuizen.  De 3 waterlopen die tot dan toe in het centrum van Damme samenvloeiden (Lieve, Reie en Zwin) en de havenkom, werden opgevuld met het zand van de "Damse Vaart".  Ook de laatste resten van Monnikerede verdwijnen in het water.

In het midden van de 19e eeuw werden ook het Leopold- en het Schipdonkkanaal gegraven, die op het Damse grondgebied broederlijk naast elkaar lopen.  Deze twee waterlopen kruisen de Damse Vaart tussen Damme en Oostkerke en dat stelde een groot probleem want het debiet van de verschillende kanalen was verschillend. Om dit op te lossen werden de "Siphons" gebouwd.  Via deze ingenieuze constructie "doken" het Leopold- en het Schipdonkkanaal als het ware onder de Damse Vaart en kon de scheepvaart ongestoord de twee kanalen oversteken. 

Ja, er was wel degelijk scheepvaart op de Damse Vaart.  Naast schepen voor de bevoorrading van de aangrenzende dorpen met o.a. kolen, was er ook de barge die de verbinding maakte tussen Brugge en Sluis voor het personenvervoer.  En dit bleef zo tot 1940, het jaar waarin de Siphons door Franse genietroepen werden opgeblazen (om daarna niet meer te worden heropgebouwd...).  En toen was het uit met de scheepvaart.  Of toch niet helemaal want jarenlang zorgde de "Zeehond" nog voor veel plezier voor de toeristen die een tochtje tussen Damme en Brugge wel konden smaken.  Nu is die boot vervangen door de "Lamme Goedzak" en nog steeds genieten de toeristen...

De vaart staat tegenwoordig bekend omwille van haar fietsvriendelijke karakter in het mooie kader dat de groene polders zijn en de kromgewaaide Marilandica populieren.  Ook menig visser heeft hier al gretig naar zijn/haar hengel gekeken en tijdens de strengste winters kunnen de sportievelingen hun schaatsen bovenhalen voor de Zwinstedentocht of Brugge-Sluis-Brugge.  Maar hoe uitnodigend het ook op een warme dag mag zijn, zwemmen mag hier niet.  Behalve op één dag in het midden van augustus, want dan wordt één van de oudste openlucht lange-afstandswedstrijden gezwommen: Damme - Brugge (5 km).  Het kanaal trekt heel wat watervogels aan.  En wie een stil plekje opzoekt heeft kans om één van Damme's gekendste vissers aan te treffen: de blauwe reiger.