De Damse stadswallen

Plaats: rondom Damme centrum, 8340 Damme [gps]
Toegankelijkheid: gedeeltelijk toegankelijk

De 80-jarige oorlog tussen de Noordelijke Nederlanden en Spanje was de oorzaak van de uitbouw van Damme tot vestingstad.  Damme had op dat moment al een omwalling maar die was niet meer aangepast aan de veranderde manier van oorlogsvoering.  Gevolg: tussen 1615 en 1620 werd door de Spanjaarden een nieuwe verdedigingsgordel aangelegd in de vorm van een 7-ster.  Damme was belangrijk omwille van haar ligging op het kanalennet, omdat het dicht tegen het vijandelijke Sluis ligt en ideaal gelegen is om Brugge te kunnen verdedigen.  De monding van het kanaal "de Lieve" (Damme - Gent) werd binnen de stadsmuren geleid en kwam de stad binnen via een overdekte waterpoort.  Die poort werd later als wapenopslagplaats (kazemat) gebruikt en bestaat nog steeds.  Door de aanleg van de nieuwe stadswallen, moesten een aantal gebouwen (zoals de oude stadspoorten; zie ook Brugse Poort) afgebroken worden.  Men kon de stad nu enkel nog binnen via 2 nieuwe poorten.  In 1702 werden de vesten uitgebreid met een bijkomend hoornwerk in de richting van Sluis.  Een militaire gouverneur bestuurde de stad en Damme zou een vestingstad blijven tot 1760.  In 1786 werden de gronden van de vesten openbaar verkocht en begon het verval in te treden.

De dubbele omwalling is nog steeds goed te zien, maar heeft veel geleden onder de tand des tijds.   Een groot deel van de omwallingen is nu eigendom van de vzw Natuurpunt.  Het doel is de wallen rond Damme volledig te herwaarderen.  In 2001 werd een deel van de buitenste omwalling al opnieuw hersteld, daarbij werden de resten van een oude constructie gevonden.  Het zou hier kunnen gaan om de Brugse poort.  De stadsvesten zijn natuurgebied geworden waar een aantal (zelfs heel zeldzame) diersoorten een ideaal biotoop hebben gevonden. 

In 2008 werd vervolgens een tweede gerestaureerd stuk opengesteld voor het publiek (noordkant).  Deze restauratie kaderde in het Europese Intereg-project "Staats-Spaanse linies" waarbij verschillende verdedigingswerken aan zowel Nederlandse als Vlaamse zijde werden geherwaardeerd.  Dit stuk van de wallen werd volledig in zijn oorspronkelijke staat hersteld maar ook fauna en flora heeft er een prominente plek gekregen; een voorbeeld van mooi samenspel tussen cultuurhistorisch erfgoed en natuur.  Dit moois wordt de bezoeker niet ontzegd want een wandelpad toont je de weg.

Het reservaat zelf is ongeveer 55 ha groot.  Een wandeling langs de stadsvesten is dus zeker de moeite waard.  Tip voor wie geen hoogtevrees heeft en een stevige klim ziet zitten: van op de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk heb je een prachtig zicht op de stervormige omwalling.

Onderstaande digitale tekeningen geven je een beeld van hoe de omwalling van Damme rond 1650 er uit zag. 

1. veld
2. glacis
3. ravelijnsgracht
4. ravelijn
5. hoofdgracht
6. onderwal
7. hoofdwal of bastion
8. centrum stad
A. contrescarp
B. escarp
C. bedekte weg