Kasteel Altena

Plaats: Altenaweg, 8340 Moerkerke [gps]
Toegankelijkheid: niet te bezichtigen

De geschiedenis
De omgeving van het kasteel Altena werd vermoedelijk al in de 13e eeuw bewoond en bewerkt; van de heerlijkheid "Altena" is voor het eerst sprake in een geschreven bron in de 14e eeuw.  Het verhaal gaat dat het kasteel zijn oorsprong vindt ten tijde van graaf Gwijde van Dampierre.  Duitse soldaten van de graaf von Altena vochten met de Vlaamse graaf mee tegen de Franse koning (1297-1302).  Als dank zou de Vlaamse graaf deze kleine heerlijkheid hebben geschonken aan de Duitsers.  Aldus het verhaal...  De heer van Altena was leenplichtig aan de graaf van Vlaanderen en had op zijn beurt 9 achterlenen die rond de heerlijkheid lagen.  De heerlijkheid was zo'n 19 ha groot, de lenen zelf zo'n 16 ha.  Het kasteel met tuin staat op een perceel van ongeveer 1 ha en is omringd met een walgracht.  Een eeuwenoude eikendreef biedt toegang tot het domein vanop de Weststraat.

Het kasteel
Het huidige kasteel is gebouwd in neo-roccoco stijl en dateert van 1927.  Neo-rococo was een stijl die in die periode niet uitzonderlijk was,  er werd nogal gekeken naar architekten zoals Baurscheit (rococo) die nogal furore maakten met deze uitbundige stijl.  Voor de polderstreek is het echter een zeldzaamheid.  Opvallend zijn de rocailles aan de ramen en het rijkelijk versierde portaal; het mansardedak leunt dan eerder bij de barok aan.  Dit kasteel werd gebouw met Duitse herstelbetalingen van de Eerste Wereldoorlog, nadat het vorige kasteel bij het vertrek van Duitse soldaten (die er gekazerneerd waren) in 1918 afbrandde.
Het eerste kasteeltje stond loodrecht op de dreef en was vrij bescheiden van omvang.  De bouwdatum ervan is niet gekend (13e of 14e eeuw?).  Tot in het begin van de 18e eeuw stond de herenwoonst nog op diezelfde plaats.  Daarna werd ze afgebroken en werd een nieuw kasteel met Franse tuin gebouwd (iets verder naar rechts op het perceel vanuit de dreef bekeken).  Een lang leven was dit gebouw niet beschoren, want op het einde van de 19e eeuw wordt een nieuw kasteel gebouwd in opdracht van de Thibault de Boesinghe.  Dit gebouw stond op dezelfde plaats als het huidige kasteel en was in ecclectische stijl.  Het was een "romantisch" kasteel met een torentje, centraal in een Engelse landschapstuin.  Het kasteel brandde in 1918 af, maar de tuin is er nog steeds.

De tuin
Bij het eerste kasteel kon je nauwelijks van een tuin spreken.  Het grootste deel van het domein werd ingenomen door een grote boomgaard met daarop ook een nederhof.  Pas bij de bouw van het 2e kasteel in de 18e eeuw wordt een Franse tuin aangelegd.  Deze tuin was heel symetrisch aangelegd met perfect gesnoeide hagen en vierkante parterres; niettemin bleef de boomgaard toch nog ongeveer 3/4 van het domein beslaan.  
De huidige tuin werd aangelegd bij de bouw van het 3e kasteel op het einde van de 19e eeuw en was een Engelse landschapstuin.  Deze tuin liet de natuur meer vrij in haar doen, maar het was uiteraard de kasteelheer die bepaalde wat er waar in de tuin kwam te staan.  Deze tuin is één van de merkwaardigste en meest exclusieve tuinen uit de omgeving.  Ze staat namelijk vol met allerlei in- en uitheemse planten en bomen en was een soort botanische tuin, maar dan niet in wetenschappelijke zin of voor geneeskundige doeleinden.  Een beperkt lijstje voor de liefhebbers: verschillende soorten eik, beuk, linde, esdoorn, kastanje, een reuzencatalpa, atlasceder, sequoia, robinia, hemelboom, Japanse cypres, taxussen, mispel,...

Ijskelder
Altena is eveneens een ijskelder rijk.  De ijskelder werd gebouwd om etenswaren en dranken koel te houden; door de constante temperatuur (ijswater heeft altijd 4° Celsius) en de goede isolatie konden de waren lange tijd bewaard worden.  Een voordeel was ook dat je altijd ijs had om je flesje champagne af te koelen; kwestie van de gasten te imponeren.  In de winter werd het ijs uit de vijver gestoken, waarmee dan de kelder onderaan werd opgevuld.  Dit ijs kon tot rond augustus meegaan.  Ijskelders bestonden in velerlei vormen: prieeltjes, grotten, huisjes,...  In Altena werd er eentje gebouwd in grotvorm, om de romantiek van het geheel (tuin + kasteel + ijskelder) te benadrukken.  Bij de komst van de koelkasten, zijn de ijskelders in onbruik geraakt en velen zijn verdwenen.  De kelder van Altena heeft echter een andere bestemming gekregen als verblijfplaats van vleermuizen.

Herhaling: belangrijk: dit domein is privé-eigendom en dus niet te bezichtigen!!!

Wie meer informatie wil over het kasteel, kan zich wenden tot de Heemkundige Kring "Zwin Rechteroever", die op het domein voor Open Monumenten Dag 2004 een gidsbeurt heeft georganiseerd.  De tuin werd toen uitzonderlijk voor de gelegenheid voor het publiek opengesteld.  Uitgebreid opzoekingswerk rond het kasteel werd verricht door Caroline Terryn.